De verkiezingen zijn geweest, wat nu? #2

▼ De afgelopen weken is afgedwaalde PvdA'er Ronald Plasterk bezig geweest met een "verkenning" over hoe te komen tot een nieuwe regering. Niet onverwacht is zijn advies dat PVV, VVD, NSC en BBB gaan praten. Inmiddels is Plasterk benoemd tot informateur met precies deze opdracht. Hij neemt hier zonodig de maximale termijn voor en komt dan begin februari met een terugkoppeling hiervan.

In het debat over de verkenning werd door de meeste andere partijen het nodige gezegd over de rechtstatelijkheid en grondwettelijkheid van de PVV-standpunten. Maar PVV, VVD, NSC en BBB waren al in de coalitie-stand gesprongen en stelden elkaar geen vragen en dienden alleen gezamenlijke moties in.

Eerste onderwerp in deze informatie-ronde is kijken naar die rechtstatelijke/grondwettelijke zaken. Ik verwacht dat ze daar wel uit gaan komen, gezien de houding die Wilders tentoonspreidde. Vervolgens komen er een aantal inhoudelijke zaken aan de orde, waaronder migratie (inclusief asiel), klimaat/stikstof en landbouw/visserij, en... stabiele overheidsfinanciën. Ik denk dat dat het lastigste punt wordt.

En als klap op de vuurpijl: de vorm van een nieuw kabinet. VVD wil wel steunen maar niet toetreden. NSC wil in elk geval niet toetreden als de VVD dit niet ook doet. Ik denk dat het standpunt van de VVD niet houdbaar is. Normaal levert de tweede grootste partij de minister van financiën. Dat is een super-belangrijke post, zeker in een regering met twee "gratis bier" partijen (PVV en BBB). Ik zou dus zeggen dat de VVD het aan zichzelf en het land verplicht is die minister van financiën te leveren. De andere drie partijen zouden ook allemaal een vice-premier moeten leveren.

Ik denk niet dat het realistisch is dat Geert Wilders minister-president wordt. De schade voor het aanzien van Nederland in het buitenland zou te groot zijn, en de andere partijen gunnen hem zeker niet de premier-bonus bij de volgende verkiezingen. Dit zou zomaar het kabinet Plasterk-Ⅰ kunnen worden!

Maar een gewoon kabinet zal het ook niet worden, dus ik denk dat de partijleiders in de kamer blijven en naast die vicepremiers er voornamelijk mensen met weinig politiek profiel aangezocht zullen worden als ministers en staatssecretarissen. Ik zou het niet vreemd vinden als de huidige ministers/staatssecretarissen in het demissionaire kabinet Rutte-Ⅳ gevraagd worden om te blijven in het nieuwe kabinet. Voor de rest zal het niet makkelijk zijn goede mensen te krijgen, want het afbreukrisico is gigantisch.

Maar... gaat het zover komen? En snel genoeg?

Het in deze ronde al laten klappen is eigenlijk niet mogelijk, omdat er niet echt een alternatief is. Zoals ik eerder al schreef is een minderheidskabinet GL-PvdA+NSC niet realistisch omdat er over links nagenoeg geen meerderheden mogelijk zijn. En de VVD zegt GL-PvdA niet te willen steunen, terwijl GL-PvdA niks moet hebben van de PVV. (En omgekeerd.)

Maar op 6 -9 juni 2024 zijn de verkiezingen voor het europees parlement. Dus ofwel het nieuwe kabinet moet enkele weken voor die datum al min of meer in de steigers staan, ofwel de formatie zal op een laag pitje gedraaid worden terwijl de verkiezingscampagne loopt, waarbij wellicht partijen al voorzichtig wat kritiek op elkaar zullen hebben.

Ik ben heel benieuwd naar de uitslag van die verkiezingen. De vorige keer haalde de PVV geen zetels in het europees parlement, en Frans Timmermans maakte de PvdA de grootste partij. Eigenlijk kunnen er twee dingen gebeuren: de PVV blijft groot of wordt nog groter, ofwel de PVV haalt een veel minder resultaat dan op 22 november.

Het eerste geval zal betekenen dat er voor VVD/NSC/BBB weinig anders op zit dan tekenen bij het kruisje. Maar in het tweede geval wordt het heel aantrekkelijk om de formatie te laten klappen en voor nieuwe verkiezingen te gaan. Complicatie hierbij zou kunnen zijn dat de PVV in Europa wel verliest, maar de VVD ook, zodat de VVD eigenlijk geen nieuwe verkiezingen wil. En zonder de VVD zal het lastig zijn daar een kamermeerderheid voor te vinden.

Mocht half juni niet de conclusie getrokken worden dat nieuwe verkiezingen nodig zijn, dan kan de formatie voortmodderen tot na de zomer. In dat geval kunnen nieuwe verkiezingen pas in 2025 plaatsvinden. En dan weer formeren, zodat het huidige demissionaire kabinet zeker nog anderhalf jaar zit... dit terwijl de leegloop al begonnen is, met het verlies van twee vicepremiers en een staatssecretaris. Het zou goed zijn als bij het zoeken naar vervangers er gekeken wordt of deze wellicht in een kabinet met de PVV ook verder kunnen, om zo tenminste nog een beetje continuïteit te behouden.

Permalink - posted 2023-12-28

De verkiezingen zijn geweest, wat nu? #1

▼ Uitslag van de verkiezingen van 22 november:

• PVV: 37 (+20)
• GroenLinks-PvdA: 25 (+8)
• VVD: 24 (-10)
• NSC: 20
• D66: 9 (-15)
• BBB: 7 (+6)
• En nog negen partijen met 1 - 5 zetels

Vóór de verkiezingen had ik nog hoop dat een minderheidskabinet van GL-PvdA en NSC een optie zou zijn. Maar met deze uitslag zou je dan letterlijk alle partijen links van de VVD nodig hebben voor een meerderheid. De VVD heeft regeren met GL-PvdA al uitgesloten. Dus de enige opties die overblijven zijn over rechts. Bijvoorbeeld:

• PVV, VVD, NSC (meerderheid tweede kamer, weinig stemmen eerste kamer)
• PVV, VVD, NSC, BBB (ruime meerderheid tweede kamer, bijna een meerderheid eerste kamer)
• VVD, NSC, BBB (minderheid)
• PVV (minderheid)

En om alles nog wat lastiger te maken wil de VVD geen ministers en staatssecretarissen leveren voor een regering met de PVV. Terwijl zij de enige partij van de vier zijn met bestuurservaring...

Maar het echte probleem wordt de samenwerking met Wilders. VVD en NSC hulden zich vóór de verkiezingen in ondoorzichtige bewoordingen maar sloten zo'n samenwerking niet uit. De gedachte zal geweest zijn dat Wilders als junior-partner prima is om links buiten de deur te houden, maar VVD en NSC staan niet te springen om zelf de juniorpartners te worden.

Het lijkt erop dat Omtzigt nu al bij voorbaat eist dat Wilders zijn onrechtstatelijke standpunten afzweert en hij en zijn fractie zich weerhouden van uitspraken en acties ten koste van de partners. En laat dat nu Wilder's favoriete manier zijn om zijn kiezers op te poken.

Als Wilders zelf minister-president wil worden raakt hij zijn (ijzeren) grip op de fractie kwijt. Als hij in de kamer blijft dan zal hij zich moeten verhouden tot een groep ministers (waaronder de premier) die ook andere verantwoordelijkheden hebben dat de partij-politieke. Als hij al mensen kan vinden.

Maar het lastigst wordt het geld. Wilders' plannen vallen allemaal in de categorie gratis bier: het kost verschrikkelijk veel geld maar behalve wat voor de hand liggende zaken als ontwikkelingshulp afschaffen geen flauw idee waar het van betaald moet worden. VVD en NSC zullen toch wel een minimum aan begrotingsdiscipline willen hebben, en het gaat nu blijken dat de VVD wel heel alleen staat met opkomen voor lage belastingen voor bedrijven en vermogenden.

Wachten dus hoe lang iedereen zich verplicht voelt door te modderen voor er op de knop van de schietstoel gedrukt wordt. Na een aantal valse starts kan ergens in het voorjaar serieus nagedacht worden over nieuwe verkiezingen.

Permalink - posted 2023-12-04

Verkiezingen komen eraan #6: eindsprint Frans Timmermans?

▼ Sinds gister zijn er nieuwe peilingen van Ipsos en I&O Research. Voor het eerst zijn deze peilingen nu op min of meer hetzelfde moment gedaan en de resultaten voor de grote drie komen nu ook sterk overeen:

• VVD: 27 / 28 zetels
• NSC: 25 / 26 zetels
• GL-PvdA: 23 zetels

Voor NSC is dit duidelijk minder dan in eerdere I&O en Peil.nl peilingen. Het lijkt er dus op dat Pieter Omtzigt toch wat terugzakt, zeer waarschijnlijk vanwege het feit dat hij weigert duidelijkheid te geven over een aantal zaken, zoals bijvoorbeeld wie premier zou moeten worden als NSC de grootste word. Kan het niet laten:

De VVD is al een tijd heel stabiel, en dat wordt vaak als winst geduid. Ondertussen is 28 zetels in de peilingen wel een verlies van 6 ten opzichte van de vorige verkiezingen. Omgekeerd staat GL-PvdA nu op 23, 6 meer dan de vorige verkiezingen.

Bij dingen als verkiezingen is het enorm belangrijk om niet te vroeg te pieken. Het lijkt erop dat Pieter Omtzigt dat wel gedaan heeft, met dikke kans dat zijn recente daling in de peilingen zelf-versterkend zal zijn.

De VVD is al een hele tijd heel stabiel. Aanvallen op Yeşilgöz over het afbraakbeleid van de VVD de afgelopen 13 jaar zijn tot nu toe nog niet geland, maar haar ingestudeerde teksten beginnen nu toch wat sleets te raken, dus wellicht dat zij ook iets te vroeg gepiekt heeft en in de laatste week nog wat inzakt. Of niet, de VVD heeft een stevige aanhang die geen problemen met het beleid heeft en "verfrissing zonder vernieuwing" prima vindt.

Maar zou het kunnen zijn dat Frans Timmermans deze keer gaat doen wat Sigrid Kaag in 2021 deed: in de laatste week nog vijf zetels winnen? Het schrikbeeld van een rechts kabinet, wellicht met de PVV erin, kan zomaar reden zijn voor linksere kiezers die NSC of één van de kleinere linkse / liberale partijen wilden stemmen om toch maar het vakje voor de naam Frans Timmermans rood te kleuren.

Maar vanzelf zal het niet gaan. Tot een week geleden leek Timmermans toch een beetje door de campagne te slaapwandelen. Intussen is hij wel wakker, maar om het verschil te maken mag hij nog wel iets meer op dreef komen.

Tot zover mijn totaal niet gekleurde duiding van de verkiezingscampagne tot nu toe.

Permalink - posted 2023-11-16

Omtzigts geheime plan: een minderheidskabinet van alleen NSC?

▼ De verkiezingen van volgende week lijken ondertussen nauwelijks meer dan een formaliteit. Het echte werk komt daarna: de formatie. En daar is Pieter Omtzigt de spil waarom alles draait. Een kabinet zonder NSC zou waarschijnlijk zeven partijen nodig hebben voor een meerderheid, en is qua oud zeer en inhoud nagenoeg kansloos.

Dus Pieter: zeg het maar.

De simpelste optie is over rechts: NSC, VVD, PVV, BBB. Een meerderheid van ruim boven de 80 zetels, en de vier partijen kunnen compromisloos rechtsaf slaan. Van de door Omtzigt gewenste nieuwe bestuurscultuur zal alleen weinig terecht komen, en hij heeft aangegeven niet met Wilders in een kabinet te willen.

Een door Omtzigt eerder genoemde combinatie NSC, VVD, BBB, CDA, JA21, SGP haalt waarschijnlijk geen meerderheid, en het ligt ook niet voor de hand dat het CDA hieraan mee wil doen.

Maar Omtzigt heeft het geregeld over een minderheidskabinet. Dat zou over rechts kunnen, met NSC, VVD, BBB. Maar netto zal dat waarschijnlijk betekenen dat er structureel met de PVV samen­gewerkt wordt... tot het moment dat Geert Wilders naar zijn voorraad blanco moties van afkeuring grijpt.

Een minderheid over midden/links lijkt mij aanzienlijk kansrijker: NSC, GL-PvdA en eventueel D66. Er zijn dan flink wat kleine partijen uit het midden of van links nodig voor meerderheden, maar dat zijn allemaal partijen die liever deze combinatie zullen hebben dan de eerder genoemde opties.

Maar in dit geval zal Omtzigt veel van zijn meer rechtse/­conser­vatieve plannen niet kunnen uitvoeren. Hij heeft in zoveel woorden gezegd dat hij op bepaalde punten liever samenwerkt met de VVD en op andere punten met GL-PvdA. Logische conclusie: een minder­heids­kabinet zonder de VVD, en ook zonder GL-PvdA. Oftewel: een kabinet van alleen NSC.

Laten we voor het gemak aannemen dat VVD en GL-PvdA hier niet mee akkoord gaan. Dat betekent zo'n 55 tegenstemmen bij het debat over de regeringsverklaring. Maar de overige partijen zullen na de volgende opmerking wel akkoord gaan met deze constructie:

Mocht de kamer geen vertrouwen hebben in dit kabinet, dan wens ik mevrouw Yeşilgöz en de heer Timmermans veel succes met het formeren van een kabinet en zal ik de rol van oppositieleider op me nemen.

Omtzigt zou voor de goede orde nog leden van andere partijen kunnen uitnodigen „op persoonlijke titel” zitting te nemen in het nieuwe kabinet.

Aangezien er geen coalitie is, is een regeerakkoord zo goed als overbodig en zal overal gewoon de wens van de meerderheid van de tweede kamer gevolgd moeten worden.

Permalink - posted 2023-11-13