Verkiezingen komen er aan! #1

▼ Een kleine drie weken geleden viel het kabinet Rutte-4. Sindsdien hebben premier Rutte en alle vice-premiers aangekondigd na de demissionaire periode de politiek te gaan verlaten. Twee lijsttrekkers van de verkiezingen van 2021 waren al vertrokken en nog eens drie hebben aangekondigd niet verder te gaan. We gaan de verkiezingen van 22 november dus tegemoet met een flink aantal verse lijsttrekkers. Nu al (redelijk) zeker zijn:

• VVD: Dilan Yeşilgöz
• PVV: Geert Wilders
• D66: Rob Jetten
• PvdA/GroenLinks: Frans Timmermans
• SP: Lilian Marijnissen
• Volt: Laurens Dassen
• BBB: Caroline van der Plas

Het grote vraagteken is wie de kar gaat trekken voor het CDA. En of Pieter Omtzigt mee gaat doen met een eigen partij.

Ondertussen zijn de opiniepeilers hard aan het werk met ruwweg de volgende resultaten:

• VVD: 25 - 28 (nu 34)
• PVV: 15 - 19 (nu 17)
• CDA: 5 - 7 (nu 15)
• D66: 9 - 10 (nu 24)
• PvdA/GroenLinks: 25 - 28 (nu 17)
• SP: 6 - 7 (nu 9)
• Volt: 4 - 8 (nu 3)
• JA21: 4 - 6 (nu 3)
• BBB: 21 - 25 (nu 1)

Er lijkt zich dus een driestrijd tussen VVD, BBB en PvdA/GL af te tekenen. Zonder twee van deze drie zal geen meerderheid mogelijk zijn. En zelfs met twee van deze drie zijn er dan volgens de huidige peilingen nog minstens drie andere partijen nodig voor een meerderheid. Dus een kabinet met minstens vijf partijen.

Ik ben superbenieuwd naar hoe de dynamiek in de verkiezingsdebatten zich gaat ontwikkelen. Dilan Yeşilgöz en Caroline van der Plas hebben momenteel een aanzienlijke gunfactor. Beiden zijn ook "eigenaar" van onderwerpen die kiezers belangrijk vinden: asiel en criminaliteit aan de ene kant, opkomen voor de boeren en de breedgevoelde wens naar verandering.

Maar wat als tijdens de verkiezingscampagne de boeren en de asielzoekers buiten beeld blijven? Criminaliteit is niemand vóór, en verandering zowat niemand tegen. Dus dan zullen Dilan en Caroline moeten overtuigen op onderwerpen die minder de hunne zijn. Kunnen ze dat?

Ondertussen is de kandidatuur van Frans Timmermans als leider van de PvdA/GroenLinks-combinatie in die contreien positief ontvangen. Maar elders zijn er een hoop mensen die niks van hem moeten hebben.

Er zou dus makkelijk een dynamiek kunnen ontstaan van "iedereen tegen Frans" en allerlei persoonlijke aanvallen. Ik denk (en hoop) dat Frans Timmermans ervaren en verstandig genoeg is het spel niet op dat niveau te spelen. Alles wijst erop dat hij flink wat plannen heeft om de problemen in Nederland aan te pakken. Dat zouden kiezers die vooral uitstelgedrag gewend zijn best eens interessant kunnen vinden.

Wat als hij in plaats van de andere lijsttrekers aan te vallen, hij ze juist complimenteert met een aantal van hun plannen? Zou zelfs kunnen met Geert Wilders: "We denken over een aantal zaken te verschillend, dus ik zie ons niet samen in een kabinet willen stappen. Maar ik zou na de verkiezingen graag met u samenwerken op het gebied van ..."

De grootste worden is niet de eerste prioriteit voor PvdA/GL. Wat ze moeten doen is zorgen dat de combinatie VVD, BBB, PVV, JA21 en CDA niet, eventueel nog gesteund door SGP, een meerderheid haalt. Zo'n meerderheid hebben ze bij verschillende peilingen, en ook in de eerste kamer. In dat geval zal de VVD graag willen regeren over rechts. Of dat gaat lukken hangt natuurlijk af van BBB en CDA, die dat ook moeten willen. Maar zelfs als ze dat (in eerste instantie) niet willen, zullen onderhandelingen over een kabinet met PvdA/GL en VVD of PvdA/BBB steeds overschaduwd worden door deze alternatieve optie.

Ik zie het er overigens nog wel van komen dat het een kabinet PvdA/GL, VVD en BBB wordt. Zowel VVD als BBB zullen liever samen tegengewicht bieden aan alleen PvdA/GL in plaats van in hun eentje aan PvdA/GL en nog een links/liberale wolk in de vorm van op zijn minst D66 en Volt, en wellicht nog SP of PvdD.

Permalink - posted 2023-07-26

Uitslag eerste kamer toch nog verrassend

▼ Bij de eerste-kamerverkiezingen van afgelopen dinsdag waren er zeven restzetels te vergeven. Als ieder statenlid gewoon op z'n eigen partij had gestemd, dan zouden twee van die restzetels naar BBB gegaan zijn voor een totaal van 17 zetels, en ieder één naar VVD, GroenLinks, PvdA, PVV en D66. Mijn inschatting was dat via strategisch stemmen één reststem ten koste van BBB naar CU zou gaan, en waarschijnlijk ook nog een van PVV naar PvdD.

Ik had het idee dat de coalitie misschien niet zo enorm strategisch zou zijn omdat VVD en CDA het idee van een makkelijke meerderheid samen met BBB en een wat minder makkelijke meerderheid over links aantrekkelijk zouden vinden. Maar niets is minder waar, de coalitie heeft het spel slim gespeeld en CU aan een restzetel geholpen en daarna met D66'ers die op de VVD stemden en dan weer VVD'ers op het CDA het CDA ook een restzetel.

Ik had eigenlijk verwacht dat PvdA en GroenLinks voor alle zekerheid CU zouden helpen en wellicht ook PvdD aan een PVV-zetel zouden helpen. Maar niks is minder waar: het linkse blok heeft niet strategisch gestemd.

Sterker nog, door stommiteiten is GroenLinks een zetel kwijtgeraakt aan VOLT.

Statenlid Debora Fernald stemde namelijk in plaats van op haar eigen partij op VOLT. De reden hiervoor was onvrede over haar positie in de Zuid-Hollandse GroenLinks-fractie. Die fractie is nogal opgeschud doordat nummers 5, 9 en 10 (Fernald) allemaal met voorkeursstemmen gekozen werden, waardoor Robert Klumpes, nummer 4 en statenlid in de vorige periode, zijn zetel kwijtraakte. Nummer 9 is Marieke Spekreijse en zij was in de vorige periode fractievertegenwoordiger (kan namens de fractie meedoen aan commissievergaderingen).

Mijn vermoeden is dat aan Fernald gevraagd is haar zetel niet in te nemen zodat stikstofwoordvoerder Klumpes terug zou kunnen komen. Dat is duidelijk niet gebeurd, en Fernald vertelde in interviews over hoe ze buitengesloten werd door de rest van de fractie, maar wel aansluiting vond bij andere nieuwkomers zoals die van VOLT.

De fractie geeft aan dat Fernald nog kort voor de stemming beloofd heeft op GroenLinks te stemmen, maar Fernald had wel eerder twijfels uitgesproken. Maar ze had geen idee dat een andere stem een zetel in de eerste kamer zou kosten, of het andere gevolg, dat ze uit de fractie gezet werd.

Oneindig stom dus dat de Zuid-Hollandse GL-fractie dit risico niet gedeeld heeft (of landelijk GL niet opgepakt). Als dat wel gebeurd was hadden de zes statenleden in Zeeland van de gezamenlijke PvdA/GL-fractie hun stemmen kunnen verdelen over GL en PvdA in plaats van allemaal op de PvdA te stemmen en had GL/PvdA in de eerste kamer een restzetel kunnen behouden.

Sowieso lijkt het erop dat met voorkeur gekozen kunnen worden met maar 25% van de kiesdeler (bij Fernald 8114 stemmen bij een kiesdeler van 27052 = 30%) een risico voor instabiliteit. Zie ook de analyse van Bert Wagendorp in de Volkskrant.

De uitslag:

• BBB: 16
• VVD: 10
• GL: 7
• PvdA: 7
• D66: 5
• CDA: 6
• PVV: 4
• PvdD: 3
• SP: 3
• CU: 3
• SGP: 2
• JA21: 3
• FVD: 2
• VOLT: 2
• 50+: 1
• Overig: 1

De huidige coalitie (VVD, D66, CDA, CU) kan dus zonder problemen dingen erdoor krijgen met steun van ofwel BBB ofwel de gezamenlijke GL/PvdA-fractie.

Maar wat na de volgende tweede-kamerverkiezingen? Het lijkt mij ondenkbaar dat VVD/D66/CDA/CU doorgaan voor een derde ronde, al dan niet aangevuld door de zo ongewenste "linkse wolk". D66 met BBB zie ik ook niet gebeuren. En eigenlijk D66 en CDA ook niet.

Dan kom je uit bij ofwel een liberaal/links blok met VVD, D66, PvdA, GroenLinks met wellicht VOLT. Da's maar 31 zetels in de eerste kamer, maar CU en SGP zullen niet zonder meer alles afschieten en PvdD en SP zullen waarschijnlijk veel linksere zaken wel steunen. Wel een gruwel voor de VVD, natuurlijk. Maar ja, macht gaat boven inhoud in die contreien.

Of de andere optie: over rechts. Dan VVD, CDA, BBB en wellicht JA21. Da's 35 zetels in de eerste kamer. PVV en FVD zullen veel rechtse plannen steunen, maar zijn geen betrouwbare partners. Dus een optie om er een aantal flink rechtse dingen doorheen te krijgen, maar erg stabiel zal het niet zijn.

Ik zou in elk geval de huidige regering aanbevelen om snel aan de gang te gaan met alles waar de boeren tegen zijn, zodat BBB bij de tweede-kamerverkiezingen aanzienlijk meer moeite zal hebben de onvrede te kapen omdat al hun huidige punten niet meer relevant zijn.

Permalink - posted 2023-06-01

Eerste-kamerverkiezingen worden nog spannend!

▼ Je zou denken dat het kiezen van de eerste kamer door de nieuwgekozen provinciale staten weinig meer dan een formaliteit is. Maar dat is buiten de restzetels gerekend! Als iedereen gewoon op z'n eigen partij stemt dan worden er zeven restzetels verdeeld: twee voor de BBB en VVD, GroenLinks, PvdA, PVV, D66 krijgen er allemaal één. Maar die verdeling kan veranderen als een paar statenleden van de ene partij op een andere stemmen. In de voor-de-hand-liggende verdeling zitten de volgende partijen dicht bij het kantelpunt tussen net wel en net geen restzetel krijgen:

• PvdA: + 0,2 zetel
• BBB: + 0,1 zetel
• PVV: + 0,05 zetel
• CU: - 0,025 zetel
• PvdD: - 0,05 zetel
• VOLT: - 0,1 zetel
• CDA: - 0,2 zetel
• JA21: - 0,2 zetel

(De zes leden van GL/PvdA in Zeeland moeten dan op PvdA stemmen en de CU/SGP'er in Noord-Brabant op de CU.)

De overige partijen hebben tussen de 0,2 en 0,6 zetels over. Met een paar extra stemmen kunnen bevriende partijen dus makkelijk CU en PvdD aan een restzetel helpen, wat dan ten koste zal gaan van de restzetel van PVV en één van de restzetels van BBB.

VVD en D66 kunnen daarnaast ook makkelijk het CDA aan een extra zetel helpen. Bijvoorbeeld als VVD en D66 allebei een Overijssels statenlid op het CDA laten stemmen en VVD een Groninger op de CU. Dan heeft de coalitie 24 in plaats van 22 zetels. De VVD heeft zo nog maar net iets meer dan 0,1 zetel marge, maar dat is genoeg om hun restzetel te houden tenzij een monsterverbond PVV, PvdD en VOLT allemaal aan een extra restzetel helpt.

Maar misschien vinden VVD en CDA het stiekem helemaal niet zo erg dat de coalitie niet door de combinatie van GL/PvdA aan een meerderheid geholpen kan worden (22 + 15 = 37, één te weinig) zodat zaken doen met BBB sneller in beeld komt.

Voor GL/PvdA geld natuurlijk het omgekeerde. Die kunnen elkaar niet aan een extra zetel helpen, maar GroenLinks heeft flink wat marge en kan bijvoorbeeld een Utrechts statenlid op CU laten stemmen om de coalitie zo op 23 zetels te krijgen zodat ze de coalitie dan wel aan die meerderheid van 38 zetels kunnen helpen wanneer dat opportuun is. Dan nog een Utrechtenaar op PvdD laten stemmen, waarmee het linkse/natuurvriendelijke blok een extra zetel krijgt ten koste van ofwel PVV ofwel CDA.

Als BBB een restzetel kwijtraakt hebben ze erg veel ruimte om anderen te helpen, maar het is niet duidelijk wie daarvoor in aanmerking zou komen. Heel misschien CDA?

JA21 zou BBB of PVV kunnen helpen, of omgekeerd BBB JA21, maar dat zie ik zo snel niet gebeuren.

Ik neem aan dat de provinciale en Caribische partijen wel een onafhankelijk senaatslid zullen verkiezen, maar er is daar voldoende ruimte om het voor partijen die dicht tegen een restzetel aan zitten te gaan shoppen voor steun.

Mijn inschatting: er gaat zeker iemand CU aan een restzetel helpen ten koste van BBB. En een extra zetel voor PvdD ten koste van PVV zie ik ook wel gebeuren. En wie weet wat nog meer. Maar dat zou dan wel een stevige verrassing zijn. Mijn verwachte uitslag:

• BBB: 16
• VVD: 10
• GL: 8
• PvdA: 7
• D66: 5
• CDA: 5
• PVV: 4
• PvdD: 4
• SP: 3
• CU: 3
• SGP: 2
• JA21: 3
• FVD: 2
• VOLT: 1
• 50+: 1
• Overig: 1

Permalink - posted 2023-05-15